Теологијата на исихазмот (15.03.2009)
Византиските монаси за првпат во Варлаам наишле на противник чиешто оружје за напад бил еден доктринарен систем што ги минирал самите темели на исихастичката мистика. Исихастите биле принудени јасно да го изложат и да го бранат своето учење. Биле навистина ставени на сериозна проба и резултатите до кои при тоа дошле покажуваат колку 14. век бил длабоко вкоренет во преднието на светите Отци и во раната Црква. Всушност, во секое од своите дела Палама органски ја вклопува мистичката традиција - почнувајќи од онаа на Евагриј и на Макариј - во изворната христијанска мисла заснована врз Библијата и врз извонредното познавање на светите Отци. Една или друга пројава на оваа традиција, една или друга практика, особено „Методот” на Никифор, можеле да доведат до недоразбирање. Меѓутоа, Палама им го дал конечното толкување во својство на живеење во Исус Христос, во самата срж на црковната заедница. Така, целата историја на исихазмот го достигнува својот целосен органски развој, бивајќи тесно поврзана со традицијата на Црквата.
(...)
Што се однесува до Варлаамовата критика на исихастичката молитва, таа всушност се засновува на спиритуалистичка претпоставка (како и на многумина современи критичари) којашто натприродното го поистоветува со нематеријалното. За калабрискиот философ била непростлива и дури срамна помислата дека човечкото тело може да биде сад на Божјата благодат. Наспроти тоа, за Палама, како и за оние што ја прифатиле монашката традиција заснована врз делата на Псевдо-Макариј, тоа бил неспорен и јасен факт од моментот кога самиот Син Божји во утробата на Марија примил тело и кога ја основал видливата Црква на земјата, чијашто светотаинска благодат може и мора да го освети севкупниот човек, давајќи му залог за неговото телесно Воскресение во Судниот ден. Целиот спор помеѓу Варлаам и Палама главно се свел на оваа точка: спротивност помеѓу Светото Писмо и хеленизмот, Ерусалим и Атина, Апостолите и философите, религијата на телесното Воплотување на Бог и Воскресението на мртвите од една, и на развоплотување и бесмртност на душата од друга страна.
Овде ќе наведеме некои текстови за поимот „враќање кон самиот себе“ кој е во основата на исихастичкиот метод, како што го разбирале монасите не само во духовна, туку и во телесна смисла.
Во својата неизмерна љубов кон човекот, Синот Божји не ја соедини само својата Божествена ипостас со нашата природа примајќи го душевното тело и разумната душа, „и на земјата се јави и живееше со нас“, туку неизмерно ли и прекрасно чудо! Се соединува и со човековите ипостаси проникнувајќи го со Себеси секој верник што се причестува со Неговото Свето Тело. Така, станува едно тело со нас (Ефес. 3, 6), нè прави да бидеме храм на целото Божество, бидејќи во самото Тело Христово „живее секоја полнота на целото Божество, телесно“ (Колос. 2, 9). Како тогаш Он да не ги просветли оние што достојно се причестуваат, осветлувајќи ги нивните души со Божественото зрачење на Неговото во нив вселено Тело, исто како што некогаш на Тавор ги осветли телата на Апостолите? А ова Тело, извор на светлина и благодат, во тоа време уште не било соединето со нашето тело. Тоа надворешно ги осветлило оние што биле достојни да му се приближат, пренесувајќи ја светлината на душата преку сетилото за вид. Но сега, бидејќи е соединето со нас и живее во нас, тоа внатрешно ја осветлува нашата душа. (Тријада I, 3, пар. 38, стр. 126-219).
Овој дел многу јасно ја разоткрива антрополошката и теолошката структура во која Палама ја вклопил исихастичката духовност. Почнувајќи од Воплотувањето, нашите тела станале „храм на Светиот Дух Кој живее во нас” (I Кор. 6, 19). Таму, во нашите тела, мораме да Го бараме Светиот Дух; во нашите тела осветени со Светите Тајни и преку Евхаристијата вткаени во Телото Христово. Бог сега можеме да Го најдеме во себе, Он веќе не е надвор од нас. Затоа ние внатре во себе ја наоѓаме светлината на Таворската Гора. Апостолите ја виделе само надворешно, бидејќи Христос сè уште немал умрено ниту воскреснато од мртвите. Но денеска, сите ние во живата стварност сме членови на Неговото Тело, на Неговата Црква.
